De titel van de voordracht is ook de titel van zijn in 2004 gepubliceerde boek dat handelt over de rol die media spelen om leugen en bedrog in stand te houden.

Het betoog begint met een anekdote over een nooit door hem geschreven brief van spreker aan Poetin en het eigen absurde leven dat dit gegeven bliksemsnel en internationaal gaat leiden. Eerste vaststelling is dat elke mens een geboren leugenaar is, een feit dat hem juist het leven draagbaar maakt.
We liegen dan ook voortdurend tegen onze kinderen, collega’s, in politiek, zaken en liefde, als iedereen voortdurend eerlijk zou zijn zouden we snel afstevenen op een burgeroorlog. En “de journalist” is ook maar een mens.

Ondanks dit gegeven zijn de klassieke media ten gronde toch vrij correct naar de kern, hoewel ze de werkelijkheid vaak vertekend weergeven.
Uit wat de journalist waarneemt, maakt hij een selectie en hanteert hierbij  een aantal “vuistregels”. Men  zoekt uitzonderingen, zoals het ene vliegtuig dat neerstort en niet de duizenden die veilig landen. Doden zijn nieuws, maar hoe verder weg hoe meer het er moeten zijn: één “klassieke” dode in China is geen nieuws.
Elites zijn sneller in beeld en timing is relevant: moeder Theresa stierf één week na prinses Diane en naar nieuwsgehalte was dit niet slim.
Dan is er ook nog “framing” een in het Nederlands terechtgekomen Engelse term die verwijst naar een overtuigingstechniek in communicatie. Hierbij worden woorden en beelden zo gekozen dat ze helpen om een bepaalde lezing van een nieuwsitem of een mening daarover te propageren. In dit spel worden er vooral bij grote conflicten of andere grote belangen “spin-doktors” ingezet die meesters zijn in “framing”, of hoe tegenover elke ernstige journalist er vijftig professionele leugenaar staan.

De 5 W’s (wat, waar, wanneer, wie, waarom) zijn cruciaal in informatiegaring en journalistiek.
Ze vertegenwoordigen een vuistregel voor een volledige analyse van een event. Vooral de wie en waarom zijn moeilijk. Vaak is geld een praktische probleem omdat het de mogelijkheid van voldoende kwalitatieve research kan beperken. De Engelstalige versie van Al Jazeera wordt als goed voorbeeld genomen en hangt samen met haar uitgebreide  financiële mogelijkheden.

Staat het voortbestaan van onze soort op spel of wat brengt de toekomst voor de mens? Hiervoor refereert de spreker naar onze genetisch naaste verwanten, de chimpansee & de bonobo (alias dwergchimpansee), met elk een eigen communicatie-strategie.
De eerste is agressief in conflicten, de tweede probeert de stress in conflicten te verlagen door middel van seks, zodat ze een “zachtere” oplossing wordt verkregen.
De bonobo is voor dit laatste beroemd en berucht, en wordt hiervoor dan ook wel de hippie-aap genoemd. Het is de hoop dat de mens genetisch de potentie van de twee verwanten in zich draagt, gecombineerd met zijn sterkste eigenschap, zijn socialiteit.

Ten slotte de vaststelling dat je enerzijds de klassieke journalistiek hebt, die research doet op basis van woord en wederwoord, anderzijds een teveel aan “opiniestukken” waar eerder private meningen worden geponeerd waarbij het onderscheid niet steeds duidelijk gesteld wordt.
In het verlengde van deze opinies, heb je dan ook het bonte gewas van internet: Twitter en andere online-toepassingen waar je overal kan landen.
'Er zijn mensen die heel weinig weten. Dat is geen probleem: zij weten dat zij weinig weten.
Er zijn mensen die heel veel weten. Dat is ook geen probleem: zij weten dat zij niets weten.
Het probleem zijn de mensen die iets weten, en denken dat zij alles weten." (naar Umberto Eco) 
En van deze laatste zijn er nogal wat.

© Jozef Konings