Samenvatting dr Dirk Draulans: 'In de Putten: nieuwe natuur in de aanbieding'

Turnhouts Wetenschapscafé Dirk Draulans
Dirk Draulans: 'In de Putten: nieuwe natuur in de aanbieding'

In de Putten: nieuwe natuur in de aanbieding

Titel van de avond, tevens titel van het laatste boek van spreker is ‘In de Putten’ met ondertitel ‘Natuurdagboek uit een conflictlandschap’. Spreker die sinds enkele jaren zelf in de Scheldepolders woont, beschrijft -met liefde voor de natuur- het wel en wee van vooral avifauna, aan zijn voordeur. Hij verhaalt -over de seizoenen- wat gebeurt en hoe het gebied verandert, onder druk van de er wonende en werkende mensen die vaak onverzoenbare belangen hebben.
Hij start zijn voordracht met de casus Korhoen, een soort die sinds begin jaren negentig volledig verdwenen is in Vlaanderen, dixit de Kempen. Via een pittige beschrijving van hun baltsgedrag (seksuele selectie) staat de soort in bv Stockholm nog steeds op de menukaart van sommige restaurants. De juiste reden van achteruitgang is onzeker, maar grootschalige landbouw met pesticidengebruik, (over)bemesting, broeikaseffect en de groei van de vossenpopulatie zijn mogelijk aan de orde. Ecosystemen zijn dynamisch en voortdurend in transitie. Natuurlijke selectie zorgt er voor dat nieuwe soorten meer succesvol kunnen zijn onder nieuwe omstandigheden terwijl reeds aanwezige soorten er zich moeilijk kunnen handhaven. En hiermede zijn vele ingrediënten voor het vervolg van het betoog gesteld. 

Het is Marcel Verbrugge, intussen ruim 90 jaar, die voor spreker een voorbeeld is voor het Vlaamse natuurbehoud. Met het conservatorschap van 'de Zegge' in Geel, eerste natuurreservaat in Vlaanderen, heeft hij een standaard gezet en hij speelde ook in 1975 een leidende rol in het afvoeren van het Duwvaartkanaal. Marcel bleef een drijvende kracht achter 'Red de Voorkempen', en aldus één van de eerste milieu-activisten hier.

Soorten hier in problemen zijn de grutto-populatie (in de Kempen), de boerenzwaluw, de koekoek en de nachtegaal. Winnaars zijn oa de brandgans, de grauwe- en de Canadese gans, de sperwer, de ekster, de kerkuil en de slechtvalk.
De huismus gaat achteruit in West-Europa, maar is expansief in Noord-Amerika, net als de knobbelzwaan. Er is aldus een globalisering van soorten aan de orde. Pogingen om dit tegen te houden onder de vorm van bv 'verdelgingsacties' zijn gedoemd te mislukken. Als een koppel vogels in zijn leven twee overlevenden jongen heeft, blijft de populatie constant. De Turkse tortel, sinds de jaren ’50 ook in Vlaanderen, broedt jaarrond en heeft daarbij tot 10 jongen per jaar, zodat een reeks slechte broedjaren in een oogwenk worden geremedieerd. 

De ex-collega van Dirk Draulans bij Knack, Chris De Stoop legt in zijn laatste boek ‘Dit is mijn hof’ de schuld van de teloorgang van de landbouwbedrijven in de Wase polders bij de Antwerpse haven en de natuurbeweging, een gedachtegang waartegen Dirk Draulans het opneemt voor wat De Stoop ‘nepnatuur’ noemt. Spreker verdedigt deze 'nieuwe natuur'. Oorspronkelijke natuur is in feite illusie. Ook heide was een cultuurlandschap. Het broedsucces van kluten en grutto’s ligt altijd laag. In de natuurcompensatiegebieden in het havengebied steeg het aantal broedende gruttoparen van een 30-tal in 2003 naar meer dan 100 in 2010, maar daarna kwam een terugval. Het Agentschap Natuur en Bos weet hoe je dit gebied aantrekkelijker kunt maken voor die soorten vogels, maar daar is geen geld voor.

'Zwaluwen, vleermuizen in schuren en kneutjes in de boomgaard, dat is de boerennatuur waar de boeren het zo graag over hebben, maar dat is enkel natuur die getolereerd wordt omdat ze niet in de weg loopt van de productie', verwijt Draulans de landbouwsector. Nochtans kan er volgens hem wel een vergelijk gevonden worden tussen boeren en natuur.
'In het zogenaamde verwevingsmodel (conflictlandschap) kan je monocultuur aantrekkelijker maken door houtkanten en bloemenstroken aan te leggen. Maar daar moet je hier niet mee afkomen, de boeren lachen je weg.' Al benadrukt hij dat bedreigde soorten zoals kiekendieven en grutto’s daaraan niet voldoende hebben. Zij hebben echt aparte natuurgebieden nodig.
Dat de hele landbouw in de polders moet wijken voor natuur klopt volgens de bioloog niet.
'Ik heb het nagevraagd hoeveel landbouwbedrijven er nu echt getroffen worden. De meesten moesten grond inleveren voor de haven en 24 boerderijen zijn of worden afgebroken voor de natuurcompensaties voor het Deurganckdok. Maar soms gaat het over bedrijven die niet meer actief zijn. Alle anderen zijn vergoed of kregen elders gronden aangeboden', beweert Draulans. De realisatie van Groot Saeftinge zou een cruciale maatregel kunnen zijn om een goed statuut van een groot gebied te verzorgen.

De spreker blijft een veelheid van anekdotes en feiten af op het publiek afvuren tot patron Louis Michielsen de teugels overneemt en na enkele publieksvragen een elegant einde aan het officiële deel van de avond breit.

 

© Jozef Konings


Foto's Dirk Draulans: 'In de Putten: nieuwe natuur in de aanbieding'


Cartoons Gie Campo