Samenvatting professor dr Paul Boon: 'Zijn wij ons brein?'

mieke jacobs photography - Turnhouts Wetenschapscafé
Prof dr Paul Boon: 'Zijn wij ons brein?'

Samenvatting prof dr Paul Boon: 'Zijn wij ons brein?'

 

Hersenonderzoek is als onderzoeksgebied lange tijd en tot op vandaag stiefmoederlijk behandeld geweest. Dit is zo ondanks het feit dat 35% van de bij geneesheren aangemelde zieken een hersenprobleem betreft: Alzheimer, epilepsie, migraine, beroerten, Parkinson en depressies. Depressies maar ook de ziekte van Alzheimer (door gestegen leeftijden) krijgen zelfs een epidemisch karakter. Ondanks het feit dat zulk een belangrijk deel van de bevolking betrokken is gaat nog steeds minder dan 10 % van de onderzoeksbudgetten op biomedische vlak naar hersenonderzoek. Gelet op het grote aantal betrokkenen is de markt enorm: deze van de neuromodulatie (zie verder) groeit met 25% per jaar.
De grootte van de menselijke hersenen zijn afhankelijk van geslacht en oa leeftijd: van een 0,35 kg bij een baby tot ca 1,3 kg bij een volwassene. De hersenen besturen en coördineren zintuigen, beweging (zowel bewust als onbewust) en homeostatische lichaamsfuncties zoals ademhaling, bloeddruk en lichaamstemperatuur. De hersenen zijn ook de bron van cognitie, logisch denken, verbeelding, creativiteit, emotie en geheugen. Het energieverbruik van de hersenen ligt erg hoog: ze verbruiken ca 20% van de door mens gegenereerde energie terwijl ze slechts ca 1,5% van zijn gewicht vertegenwoordigen. De processen doorheen het orgaan zijn de aanmaak en het doorgeven tussen cellen van chemische stoffen (neurotransmitters) en het doorschakelen van elektrische impulsen. Spreker Paul Boon bekende zich als geestgenoot van de Nederlandse hersenonderzoeker Dick Schwaab, die stelde dat 'wij onze hersenen zijn', maar ook 'dat er zonder fosfaat (chemisch substraat bij energieoverdracht) niet één gedachte zou zijn'. Er is ook een groep van hersenwetenschappers die de associatie met de persoonlijkheid in brede zin minder scherp stellen. Bewustzijn bv blijft een betwist onderwerp tussen filosofen en genoemde hersenwetenschappers. De laatste stellen dat betrokken processen zich afspelen in het limbisch systeem: een verzameling structuren gelegen als een ring rond de hersenholten, tussen de hersenstam en de hersenschors. De chemie en fysica zijn dezelfde als in de rest van de hersenen, maar het betreft gewoon een andere locatie. Het limbisch systeem heeft een aantal functies waaronder de regeling van het gedrag, het langetermijngeheugen, leren, motivatie en emotie. Als hersenen soms fout gaan werken zullen genoemde processen én hun juiste locatie in de hersenen aard en karakter van de problemen bepalen. Zo worden sommige stoornissen duidelijk gelinkt aan het limbisch systeem zoals epilepsie, depressie en schizofrenie, waarvan de eerste een specialiteit is van spreker. Op technologisch vlak is er wél enorme vooruitgang geboekt. Het oude EEG (elektro-encefalogram) waar een aantal afwijkingen al decennia konden gedetecteerd worden, laat intussen monitoring van individuen op afstand of van groepen simultaan toe. EMR (elektro-magnetische resonantie) laat beeldvorming van hersenen toe en met 'Functionele EMR' worden bijkomend functies (geactiveerde zones bij handelingen) aan de beelden toegevoegd. Ook de neurochirurgie kent belangrijke nieuwe mogelijkheden. Neuromodulatie is een proces waarbij neurofysiologische signalen actief geïnitieerd of beïnvloed worden met als doel de functie en werking van het zenuwstelsel te beïnvloeden. De modulatie kan zowel fysiologisch als elektrisch zijn. De toepassing is vaak therapeutische en 'slim', waarbij een verloren gegane functie na hersenschade wordt hersteld, of stimulatie enkel gebeurt als een probleem zich manifesteert.
Modulatie kan in de hersenen zelf gebeuren, maar soms ook niet-invasief, zonder binnen de schedel te moeten inbreken.
De spreker sluit af met een kort overzicht van enkele spectaculaire cases van neuromodulatie maar waarschuwt ook voor overspannen verwachtingen bij het publiek via een drietal bemerkingen. Vele toepassingen hebben nog vaak technologische beperkingen, onderzoek naar pathofysiologie van vele aandoeningen (hoe ontstaat bv Alzheimer) is vaak nog onontgonnen terrein en tot slot zijn er vele ethische vragen onopgelost. Waar een therapie begint moge duidelijk zijn, waar ze eindigt kan in vele gevallen een dilemma zijn.
Voorzitter Louis neemt over met de gebruikelijke vragenronde en bedankt de excellente spreker prof dr Paul Boon.
En zo eindigt het laatste café van het lopende seizoen.
See you soon folks, en in ieder geval, na de zomer met een nieuw reeks voordrachten voor een volgende seizoen. We houden jullie op de hoogte.
De verslaggever,

J Konings

© Jozef Konings


Foto's prof dr Paul Boon: 'Zijn wij ons brein?'

Cartoons Gie Campo