Samenvatting prof Luc Int Panis over 'Fijn stof'

Turnhouts Wetenschapscafé
Professor Luc Int Panis over 'Fijn stof'

Het eerste goed gedocumenteerde Belgische 'fijnstofprobleem' deed zich voor in 1930 in het Maasbekken tussen Luik en Hoei. Circa 70 doden waren het gevolg van een dodelijke “smog”, veroorzaakt door een combinatie van emissies van de zware industrie en klimatologische omstandigheden. Het nieuws haalde de New York Times en het rapport Firket -genoemd naar de gelijknamige arts- was een analyse van de epidemiologie, zonder dat er evenwel omgevingsmetingen konden verricht worden.
Bekend is ook  het Londens smogprobleem (great pea-souper) in 1952. Hier kon duidelijk een correlatie aangetoond worden tussen het aantal doden per dag (tot 600 meer dan normaal) en de concentraties zwaveldioxide en rook.

Onder fijnstof (PM of particulate matter) wordt verstaan deeltjes kleiner dan 10  micrometer tot en met ultra-fijnstof, kleiner dan 0,1 micrometer. Hoe kleiner hoe dieper ze in het longweefsel kunnen infiltreren. Ca 50% van het fijnstof is van natuurlijke oorsprong en de andere helft van antropogene: verkeer (roet bij diesel), energieverbranding, sommige industrie (metaal) en andere (landbouw). Geografisch is het fijn stof hier voor een derde afkomstig uit Vlaanderen, voor een tweede derde niet duidelijk toewijsbaar en voor de rest uit onze buurlanden.

Het fijnstof komt in onze longen terecht en veroorzaakt vermoedelijk ontstekingsreacties, met verminderde zuurstofopname, waarbij voor het hart schadelijke radicalen vrijkomen. De gevoeligheid voor de negatieve effecten is individueel erg verschillend, maar in de praktijk moeilijk voorspelbaar. Kwetsbaarst zijn ouderen en personen met hart-, vaat- of longaandoeningen. “Enkele duizenden” mensen zouden jaarlijks vroegtijdig sterven als gevolg van acute blootstelling aan fijnstof.

 

De monitoring gebeurt via een meetnet. De toetsing gebeurt aan de hand van van oorsprong Europese normen. In Vlaanderen is er een regelmatige overschrijding van de norm binnen 100 meter van een snelweg én binnen 50 meter van een drukke stedelijke weg. In steden speelt het zogenaamde canyon-effect waar tussen hoge gevels de hogere concentraties zich handhaven.

 

© Jozef Konings


Foto's professor Luc Int Panis over 'Fijn stof'


Cartoons Gie Campo