Turnhouts Wetenschapscafé, woensdag 18 december 2024 van 20.00 tot 22.00 uur, Seizoen 2024-2025

Wens je nog beter op de hoogte te blijven van de initiatieven van ons café, mail naar turnhoutswetenschapscafe@outlook.com

Turnhouts Wetenschapscafé, dinsdag 12 november 2024 van 20.00 tot 22.00 uur - seizoen 2024-2025

Wens je nog beter op de hoogte te blijven van de initiatieven van ons café, mail naar turnhoutswetenschapscafe@outlook.com

Wetenschapscafé Turnhout samenvatting.                                                                            

Lezing Dr Meino Smit

De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw is in de periode 1950 t/m 2015 sterk afgenomen. Dit is het gevolg van een toename van het gebruik van energie en grondstoffen, een toename van het landgebruik en een afname van de hoeveelheid arbeid. Verder zijn de opbrengsten en de arbeidsproductiviteit veel minder gestegen dan tot nu toe werd aangenomen.

De hoeveelheid gebruikte hulpmiddelen (input) is veel sneller toegenomen dan de opbrengsten (output).

De verhouding tussen output en input is daardoor in 2015 ongunstiger dan in 1950. Dit heeft hoge maatschappelijke kosten veroorzaakt (bijvoorbeeld aantasting landschap, milieuvervuiling, afname biodiversiteit). Verder staan de middelen die in de periode 1950 t/m 2015 zijn ingezet om de productie te verhogen niet in een redelijke verhouding tot de gerealiseerde opbrengstverhogingen.

Voor de toekomst moeten de maatschappelijke kosten dalen en moeten de emissies in CO2 equivalenten op basis van het Akkoord van Parijs worden gereduceerd met 90% ten opzichte van 1990. Dat betekent voor de landbouw een reductie van 39 miljoen ton CO2-equivalenten in plaats van 3,5 miljoen ton voor 2030 zoals nu door de regering wordt voorgesteld. De landbouw moet omschakelen naar een lage-input kringlooplandbouw.

Voor het jaar 2040 is een schets gegeven van een duurzaam landbouwsysteem, dat kan voldoen aan de eisen die op basis van het akkoord van Parijs worden gesteld, voldoende voedselzekerheid biedt en een aanzienlijke vermindering geeft van de door de landbouw veroorzaakte maatschappelijke kosten. Ook kunnen bodemvruchtbaarheid en voedselkwaliteit hiermee worden verbeterd. De duurzaamheid in de landbouw is in dit verband gebaseerd op energiegebruik, landgebruik en arbeid, zowel in directe als indirecte zin. (Het indirecte energiegebruik betreft de energie die nodig is voor bijvoorbeeld mijnbouw (grondstoffenwinning), de fabricage van landbouw, het bouwen van schuren en stallen, etc. Het indirecte landgebruik is de ruimte nodig voor fabrieken, havens, wegen, landbouwgrond in het buitenland om veevoer te verbouwen, e.d. De indirecte arbeid is de arbeid die nodig is omalle hulpmiddelen die de landbouw gebruikt te produceren.)

In de periode 1950- 2015 is arbeid vervangen door kapitaal/machines. De voedselkwaliteit is achteruitgegaan. Ter compensatie daarvoor zijn er nu voedingssupplementen, die ook weer gemaakt moeten worden. Olie is een ideale energiegrondstof. Zon en wind leveren veel minder energie. Energie zal dus gereduceerd moeten worden. Kernenergie is geen oplossing. De winning en opslag van uranium en het bouwen van de gebouwen zijn kostbaar, belasten het milieu en er komt ook veel CO2 vrij.

Huisdieren: Katten brengen ziekten over en tasten het ecosysteem aan door het wegvangen van vogels. Er zijn veel bijtincidenten met honden. Bij beiden komen ook grote hoeveelheden mest vrij. Het kost bovendien erg veel landbouwgrond om al dit diervoer te verbouwen. Verder leven deze dieren vaak in zeer onnatuurlijke omstandigheden.

Hoeveel landbouw is er per persoon nodig? Per persoon is 2000 tot 3000m2 landbouwgrond nodig. In 2015 was in Nederland 1090 m2 per persoon beschikbaar.

Voor een duurzame landbouw moet de veestapel ongeveer 80% worden ingekrompen. Factoren die belemmeringen vormen voor de nieuwe inzichten zijn:

- Natuurorganisaties houden veranderingen tegen. De landbouwgrond zou voor meer ecologisch evenwicht door houtwallen e.d. omringd moeten worden;

- Politiek neemt geen beslissingen.

Nu vindt alleen symptoombestrijding plaats en worden deeloplossingen voorgesteld, terwijl een systeemverandering noodzakelijk is. Dit betekent voor de landbouw in 2040 o.a.:

- Voedselproductie voor de eigen bevolking/zo weinig mogelijk export en import;- Geen verwarmde kassen en geen intensieve veehouderij;

- Hergebruik van alle reststromen van organisch materiaal;- Geen/heel weinig gebruik van fossiele brandstoffen;

- Kapitaal vervangen door arbeid: 470.000 extra arbeidsplaatsen in de landbouw.

De volgende veranderpunten/randvoorwaarden zaullen voor 2040 doorgevoerd moeten worden om de klimaatdoelen te halen:

- Het huidige systeem van afvalwaterzuivering en riolering vervangen door moderne en decentrale sanitatie systemen (zoals bijvoorbeeld in Sneek);

- alle landbouwgronden behouden;

- geen huisdieren;

- belasting op arbeid lager en op energie en grondstoffen hoger;

- elektronica selectief toepassen;- doorberekenen maatschappelijke kosten aan de veroorzaker;

- landelijk gebied herinrichten;

- flankerend beleid: consistent en langdurig.

De verslaggever Leen Lauwens.

Link proefschrift Wageningen.

De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw: 1950 – 2015 – 2040 - Research@WUR

Turnhouts Wetenschapscafé, maandag 7 oktober 2024 van 20.00 tot 22.00 uur - seizoen 2024-2025

Wens je nog beter op de hoogte te blijven van de initiatieven van ons café, mail naar turnhoutswetenschapscafe@outlook.com

Voorstelling Wetenschapscafé Turnhout Een wetenschapscafé brengt wetenschap op café. Sinds begin 2013 bestaat dit initiatief ook in Turnhout. In een informele sfeer kan iedereen op een laagdrempelige manier met onderzoekers in contact komen en in discussie gaan. Wil je graag op de hoogte blijven? www.turnhoutswetenschapscafe.be/ www.facebook.com/turnhoutswetenschapscafe Geef je e-mailadres door aan wetenschapscafeturnhout@outlook.com om onze nieuwsbrief te ontvangen. Het wetenschapscafé wordt volledig georganiseerd door vrijwilligers. U kan ons steunen door een vrijwillige bijdrage te storten op BE85 0882 9325 1506. 07/10/2024 Lezing Prof. Dr. Ir. Patrick Willems: Urbanisatie en klimaatverwarming Problematiek Vlaanderen.

In 2023 en 2024 waren er een aantal zware overstromingen o.a. in de westhoek, het Denderbekken, Voeren… We hadden de natste winter en lente sinds metingen, sinds oktober 2023 hebben we 12 maanden records gezien. De zomer van 2022 was extreem droog, 2021 werd getekend door de overstromingen in Wallonië. Zomers 2017, 2018, 2019, 2020 waren extreem droog, code oranje (Zie PPT in bijlage voor meer info over de codes). Tijdens droge periodes was er bij elke onweersbui wateroverlast. Het klimaat verandert… In de statistiek van het weer zien we vanaf 1900 een continue stijging van de temperatuur als gevolg van uitstoot van broeikasgassen; de gassen fungeren als serre. Warme lucht bevat meer waterdamp, waardoor er een verandering van de hydrologische cyclus optreedt. De afgelopen 7 jaar kregen we 5 extreem droge jaren, en bij regen extreme regenbuien.De laatste 20 jaar liggen de pieken veel hoger met 4 à 5 keer meer kans op overlopen van de rioleringen. Overstroombare gebieden In Turnhout zijn de oververstroombare gebieden procentueel lager dan in de rest van Vlaanderen maar in de klimaat prognose zien we overstroombare gebieden toenemen. Tegen 2050 zal in Turnhout 0,4% van de bebouwing overstroombaar zijn. Waterkwaliteit Tot 2017 zagen we een verbetering van de waterkwaliteit (zie PPT) maar na 2017 is er een stabilisatie, qua zuurstof zelfs een daling. Dit komt door de voorbije droge jaren; de pollutie wordt minder verdund, door klimaatverandering doen intense regenbuien riolen overlopen waardoor veel vuil op korte tijd in waterlopen terechtkomt. Vlaanderen is kwetsbaar… Vlaanderen is erg kwetsbaar door de hoge bevolkingsdichtheid en lage waterbeschikbaarheid. (zie PTT waterbeschikbaarheid per persoon). Nederland heeft dezelfde bevolkingsdichtheid maar meer waterbeschikbaarheid door rivieren die smeltwater aanvoeren vanuit de Rijn. Onze rivieren zijn regenwaterrivieren, zeer sterk afhankelijk van de hoeveelheid regen. We kunnen niet voldoen aan onze drinkwatervoorzieningen en importeren 40% van ons drinkwater via het Albertkanaal en het netekanaal, regenwater dat valt in Wallonië en Frankrijk. Urbanisatie geeft toenemende verharding 1976; 3 a 4% verhard. 1988: 5% 2000: 10% 2022; 16% Als we zo doorgaan is in 2050 20% van onze ruimte verhard. Betonstop wil de toename van het ruimtebeslag terugdringen. Doel is de helft toename tegen 2025 en geen toename tegen 2040 + 20% ontharding. Door verharding loopt regen naar waterlopen bij extreme regenval; stedelijke drainage. Op het platteland werd ondergrondse drainage aangelegd, grachten en rivieren werden rechtgetrokken, gronden die nat waren naast rivieren konden zo gebruikt worden voor menselijke activiteiten, landbouw en bebouwing. Gevolg is nu dat bij grote regenval veel afval terechtkomt in rivieren en er zo sneller grote waterpeilen en overstromingen voorkomen. Daarnaast zijn we ook kwetsbaarder voor droogte, water is weg gedraineerd, landbouwers moeten irrigeren maar bij droogte mag water niet meer onttrokken worden aan rivieren, wordt dan onttrokken aan grondwater met als gevolg grondwatertekort. Problematiek; pieken gaan hoger en dalen lager: zie PPT Oplossing is het aftoppen van de pieken door te veel aan water op te slaan voor droge periodes en te zorgen dat niet alle water naar rivieren en riolering loopt. Stockeren kan door gebruik te maken van een groot gratis reservoir nl het grondwater. Water moet door de bodem kunnen zodat grondwater hoger komt te staan en rivieren hoger blijven. Momenteel voeren we water af waar en wanneer het kan, en houden we water vast als het moet. Het omgekeerde is nodig. Transitie naar vasthouden van water en enkel afvoeren als het moet. Hoe? Door regenwater te laten infiltreren - Hergebruik van regenwater; - In eigen tuin regenwaterput. Regenwaterput die overloopt laten infiltreren. Regenwater wordt gebufferd en kan gebruikt worden tijdens droogte. Waterverbruik: zie PPT. Als iedereen regenwaterput zou hebben, wordt drinkwaterverbruik gehalveerd. Voor nieuwbouw is dit verplicht. - In publiek domein: Water opslaan en eventuele overloop infiltreren. Herinrichting bebouwde omgeving is nodig, straten met groenstrook waar regenwater naar afgevoerd wordt en daar kan infiltreren, doorlatende verharding, straten hol aanleggen gecombineerd met infiltratiezones, aanleg van wadi’s… - Collectieve regenwateropslag; collectief bufferbekken voor regenwater en van daaruit woningen voorzien van regenwater - Stuwen: regenwater wordt gebufferd tss stuwen waardoor regenwater tijd heeft om te infiltreren. Groenblauwe oplossingen - Bij elk nieuwbouw- en planningsproject moet maximaal regenwater ter plaatse gehouden worden met doorlatende verharding parkings, groene ipv verharde voortuinen. - Natuurlijk overstroombare gebieden moeten hersteld worden waar geen bebouwing is en buffercapaciteit in valleien moet hersteld worden. - Herstel sponslandschappen en herstel sponsfunctie. Afstromend regenwater bufferen en laten infiltreren, dan pas laten overlopen in waterlopen. Water wordt ook afgeremd tegen dat het in rivier terechtkomt. - Vegetatiestroken en kanten - Waar het echt niet anders kan; waterdichte schotten, waterdichte automatische deuren met sensor, slimme sturing van wachtbekkens (AI in waterbeheer, bvb bekken al leegmaken voor de hevige regenval) - Zuiveren door bedrijven van eigen afvalwater Co-design: het laten meedenken door de lokale bevolking. Tool hiervoor; www.groenblauwpeil.be Samenvatting oplossingen zie PPT De Blue Deal is een plan dat de Vlaamse regering in de zomer van 2020 lanceerde in de strijd tegen waterschaarste en droogte. Het plan bevat meer dan 70 acties en 400 projecten. De nieuwe Vlaamse coalitie heeft flink gesnoeid in het budget. Vragen - Kwantiteit moet omhoog maar wat met kwaliteit (pesticiden, pfas…)? Oplossingen die gelden voor opslaan en infiltreren van regenwater houden stikstof en fosfor tegen. Maar er is meer nodig; vuilvracht van menselijke activiteiten moet verbeterd worden. Ipv van verstrenging zien we echter om politieke redenen versoepeling. - Wadi’s en muggen, malaria? Is er door stilstaand water geen groter gevaar? Doel is dat wadi zo snel mogelijk infiltreert en droog komt. Het is niet de bedoeling dat dat waterpartijen worden. Het water moet zo snel mogelijk de grond in. Goed aanleggen is fundamenteel. Op plaatsen waar ze al aangelegd zijn, is er nog geen muggenplaag gemeld. - Aquafin pompt water op, kan ook water in de grond geïnfiltreerd worden door water in te pompen? Van wachtbekkens worden infiltratiebekkens gemaakt. Met pomp kan niet omdat de bodem maar maximum aan capaciteit kan bevatten. Er wordt geëxperimenteerd met diep injecteren van grondwater

De verslaggever Leen Lauwens.

Voorstelling De natte droom 

De natte droom is een Kempische organisatie die zich inzet voor meer open zwemwater en een betere waterkwaliteit van de Kempische rivieren, beken, kanalen en vijvers. Goed nieuws: Het nieuwe Vlaamse regeerakkoord laat zwemmen overal toe, tenzij expliciet verboden. Volg ons op; Facebook: https://www.facebook.com/denattedroomvzw Instagram: https://www.instagram.com/denattedroom/ Iedereen welkom op de Nieuwjaarsduik op 2 januari. Volg ons op facebook voor meer info.

Het Wetenschapscafé was weer een top-avond in gezelschap van 184 aanwezigen en met de deskundigheid van bevlogen spreker Hans Bruyninckx. Voor de statistici onder jullie: op amper 40 initiatieven had het WSC meer dan 8000 geïnteresseerden.

Dit historisch succes plaatst vooral Louis Michielsen en zijn kleine omringend team opnieuw voor een dilemma over de toekomst van het café. Blijf daarom deze site en de facebook-pagina  van het café volgen. Ook jullie opbouwende  suggesties en sympathie op sociale media is voor het organiserend team erg belangrijk. We zien ernaar uit.

Avond i.s.m. Grootouders voor het Klimaat Kempen, kaderend in de "Week van de aarde".

Het Turnhouts Wetenschapscafé is terug van weggeweest! En hoe: met professor Mathieu Zana Etambala halen de organisatoren dé historicus inzake Congo in huis. Zijn onderzoek legt de waarheid van het koloniale verleden bloot en belicht de fundamentele verbondenheid met de geschiedenis van ons economisch systeem. Eerder dit jaar verscheen zijn boek ‘Onderworpen, onderdrukt, geplunderd’, het vervolg op zijn eerder verschenen werk ‘Veroverd. Bezet. Gekoloniseerd’.

De voordracht is een samenwerking tussen het Turnhouts Wetenschapscafé, de Bibliotheek Turnhout, Avansa Kempen, dienst Preventie, Agentschap Integratie en Inburgering en docAtlas.

Dit Wetenschapscafé kadert in het drieluik ‘Kleur bekennen’ dat na een duik in de geschiedenis focust op het heden en de toekomst van structureel racisme. Houd je agenda vrij en volg de kanalen van de bib Turnhout voor de twee volgende activiteiten. 

18 JAN 2024 Panelgesprek rond beeldvorming 

20 MAA 2024 Vorming ‘antiracistisch opvoeden

Afgelopen maandag 14 maart 2022, hebben we het seizoen 2019 officieel afgerond. Vanaf volgend seizoen 2022-2023 trachten we terug een volwaardig programma te presenteren.

We hopen jullie dan ook gezond en wel terug te zien later dit jaar en houden jullie verder op de hoogte via deze website en de facebookpagina  van het Turnhoutse Wetenschapscafé.

.

.

Een wetenschapscafé brengt wetenschap op café. Sinds begin 2013 bestaat dit initiatief ook in Turnhout.
Het concept bestaat eruit dat telkens een wetenschapper wordt uitgenodigd die over haar/zijn specifieke interesse of specialiteit komt spreken voor een divers publiek in een laagdrempelige omgeving, onder het nuttigen van een fris pintje.

Na de voorstelling door de spreker wordt de traditionele vragenronde gehouden waar in de mate van het mogelijk wordt op ingegaan op de vragen waar het publiek mee zit.
Achteraf is er ook nog de mogelijkheid om persoonlijk met de spreker in contact te komen.

(andere cartoons staan onder het  desbetreffende fotoalbum)