Samenvatting em. prof. Han Verschure

Turnhouts Wetenschapscafé Han Verschure
Em. prof. Han Verschure over 'Duurzame Steden'

Em. prof. Han Verschure over 'Duurzame Steden'

 

Het was een waar genoegen een minzaam heer op leeftijd als spreker te mogen verwelkomen. Professor Verschuren is bevoorrechte getuige van ruim 50 jaar Ruimtelijke Ontwikkeling, waarvan men met enige tussentijd een onzalige balans blijft opmaken; ruimtelijke ordening in Vlaanderen hééft immers een duurzaamheidsprobleem. Terwijl de geschiedenis zich reeds afvraagt hoe het zover is kunnen komen, keert de praktijk nog steeds snel tot de orde van de dag om nieuwe verkavelingen te ontwikkelen en de laatste gaten in de lintbebouwing te vullen. Hierbij zijn 50% van de kavels ongeschikt voor duurzame ontwikkeling. Einde loopbaan van de spreker, waren 85% van zijn studenten “verkavelingskinderen”, die door hun jeugd geen stad kenden. De “eigen haard”,lees huis en tuintje, bepalen nog steeds de vraag waarop het aanbod zich afstemt. Ondanks de stijgende bevolkingsgroei, gevolg van vooral immigratie, daalt onze bevolkingsdichtheid. Alle plannen ten spijt blijven de bestuurders van landelijke gemeenten, nieuwe woningenquota opeisen, en zijn planologische taakstellingen om te focussen op prioritaire ontwikkelingszones (de Vlaamse ruit in Structuurplan Vlaanderen, 2004), dode letter. De eerste poging om de ruimte te ordenen, kwam met de opmaak van het gebiedsdekkend Gewestplan, voor Turnhout goedgekeurd in 1977. Hiervan is het publiek geheim dat ontwikkelaars en andere bevoorrechte getuigen, zelf de tekenpen mochten vasthouden. Met de afkondiging van de “opvulregel”, mochten “gaten” niet-bouwgrond van maximum 70 meter in de lintbebouwing ,volgebouwd worden. Onder het mom van “rechtszekerheid”, floreren er in sommige gemeenten nog steeds excessen van regularisaties van zonevreemdheid, van wat ooit oogluikend en illegaal werd toegestaan.

Het gebrek aan politieke wil om het tij te keren, heeft intussen voor enorme milieuproblemen gezorgd. Een ontspoorde mobiliteit zorgt voor een nog steeds vergrotend fileleed met afgeleiden als lucht- en geluidsverontreiniging, beiden relevante doodsoorzaken. Alhoewel de Romeinen 2000 jaar geleden reeds wisten dat je niet op het laagste punt moet kamperen, blijven burgemeesters verkavelingen in overstromingsgebied vergunnen. Het na Malta grootste ruimtebeslag versterkt het verlies aan zowel ecologische waarde als aan biodiversiteit. Ondanks dit alles, blijven in Vlaanderen de wachtlijsten voor sociale huisvesting groeien parallel met de armoede-index.

Hoe zou een goede woonomgeving moeten georganiseerd worden? Met zijn 17 Duurzame

Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) hebben de V.N. hiervoor alle relevante elementen opgelijst. Bij elke nieuwe ruimtelijke ontwikkeling zouden ze een verplicht toetsingskader moeten zijn. Gelet op het verleden, zou een toekomstig beleid moeten uitgaan van een verre horizon (transitiestrategie over 30 jaar), een duidelijke prioriteitsstelling en “slimme” oplossingen. Wereldwijd zijn er goede voorbeelden die kunnen dienen als referentieprojecten: Kopenhagen, Curituba (Brazilië), Freiburg en andere Masdar City (Abu Dhabi).

De zogenaamde “betonstop” is een uitvinding van journalisten en heeft vooral tot gevolg te polariseren.

Ongenuanceerde hoogbouw als absolute oplossing is (dixit Vlaams Bouwmeester), wordt door spreker betwijfeld als beste oplossing, en die stelt zich te behoeden voor problemen binnen 30 jaar, als de woningen van vandaag zullen uitgeleefd zijn. Hij waarschuwt er ook om hypes (b.v. eco-beton) te ontmaskeren, en raadt iedere bouwer dan ook min of meer aan het Bouwsalon niet te bezoeken.

Tot slot formuleert spreker enkele bedenkingen over Turnhout: spoorverbindingen, de noodzaak om ruimte boven het Kanaal te ontwikkelen en te verkopen als slimme verkavelingen, de echte grenzen van de Kempen, Parkstad, en de wenselijkheid om soms gewoon niets te doen. De professor beaamt dat Turnhout lang een voorbeeld is geweest; het bouwvrij houden van de buitengebieden is er immers niet vanzelf gekomen. Sommige wetenschap

is niet falsifieerbaar en ligt op het kruispunt van vele wetenschappelijke disciplines. Het vermarkten van open ruimte, de politieke onwil om (ruimtelijk) samen te werken en diverse habitatbevuiling ook iets over de diersoort die we Homo sapiens noemen, vooral sinds de proliferatie van zijn neofrontale cortex. Kortom, nog stof genoeg voor 30 jaar Wetenschapscafé.

 

De verslaggever Jef Konings.

© Jozef Konings


Foto's Han Verschure over 'Duurzame Steden'


Cartoons Gie Campo


Lijst met mogelijk interessante boeken naar aanleiding van dit Wetenschapscafé: